گاز مایع یا الپیجی
به دو گاز هیدروکربنی بوتان و پروپان یا ترکیب آنها گفته میشود که در حالت مایع نگه داشته میشوند. معمولاً مقادیر کمی از ترکیباتی چون پروپیلن و بوتیلن نیز در گاز مایع موجود است. گاز مایع بیشتر برای کاربردهای گرمایشی و به عنوان سوخت وسایل نقلیه استفاده میشود. همچنین در ساخت افشانهها و به عنوان گاز خنککننده در وسایل سرمازا همچون یخچال و فریزر نیز استفاده میشود.
الپیجی در پالایشگاه محصول فرعی تصفیه گاز طبیعی و پالایش نفت خام است. ارزش حرارتی گاز مایع ۴۶٫۱ مگاژول/کیلوگرم است که بالاتر از بنزین و نفت کوره است و در وزن مساوی انرژی بالاتری تولید میکند اما ارزش حرارتی آن در حجم مساوی کمتر است چون گاز است و تراکم کمتری دارد. هر لیتر گاز مایع ۵۰۰ تا ۵۸۰ گرم و هر لیتر بنزین ۷۱۰ تا ۷۷۰ گرم وزن دارد. این گاز در دمای ۲۱ درجه سلسیوس تحت فشار حداکثر ۸ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع به مایع تبدیل میشود؛ و در زمان تولید فاقد رنگ و بو و حتی مزه است که برای ایمنی بیشتر به آن ترکیبات گوگرد دار به نام مرکاپتان (که شامل اتیل مرکاپتان و متیل مرکاپتان) اضافه میشود.
الپیجی را نباید با الانجی (گاز طبیعی مایعشده) اشتباه گرفت. الانجی در واقع همان گاز طبیعی (عمدتاً متان و اتان) است که برای حملونقل راحتتر و مقرون به صرفه تر به صورت مایع درمیاید. سیانجی نیز گاز طبیعی است که فشرده شده تا حجم کمتری را اشغال کند.
به دو گاز هیدروکربنی بوتان و پروپان و یا ترکیب آن ها گاز مایع یا ال پی جی Liquefied Petroleum Gas می گویند. این گازها به صورت مایع نگه داشته می شوند و در برخی مواقع، مواد دیگری همچون پروپیلن و بوتیلن نیز در ترکیبات این گازها وجود دارند. در حال حاضر، مهم ترین کاربرد گازهای مایع، گرمایش و سوخت وسایل نقلیه می باشد.

این گاز در پالایشگاه ها تهیه می شود و حاصل پالایش نفت خام و همچنین یک فرآورده ی فرعی از پالایش گاز طبیعی می باشد. از دیگر کاربردهای این گازها می توان به استفاده از ﺁن ها به عنوان خنک کننده در تجهیزات سرمایشی مثل یخچال ها و کولرها اشاره نمود.
همچنین از گاز مایع در افشانه ها نیز استفاده می شود. از ویژگی های حرارتی آن هم، می توان گفت که ارزش حرارتی آن از بنزین و نفت کوره بیشتر است چرا که معادل 1/46 مگاژول بر کیلوگرم است.
البته این گازها در وزن های مساوی از انرژی بالاتری برخوردار هستند و این پدیده، در حجم های مساوی دیده نمی شود. چرا که یک گاز است و گازها هم، متراکم می باشند. به همین دلیل در حجم های مساوی از ارزش حرارتی کمتری برخوردار می باشند. به عنوان مثال، یک لیتر گاز مایع، دارای وزنی برابر ۵۰۰ تا ۵۸۰ گرم است ولی یک لیتر بنزین، معادل ۷۱۰ تا ۷۷۰ گرم، وزن دارد.
شرایط تبدیل شدن به گاز مایع
این گاز در صورتی تبدیل به مایع می شود که دما، معادل 21 درجه ی سلسیوس و فشار، برابر ۸ کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد. از آنجایی که این نوع گاز، هیچ نوع رنگ، بو و مزه ای ندارد در زمان تولید به آن ترکیبات گوگردداری مثل مرکپتان اضافه می کنند. نکته ی قابل تذکر در مورد گازها که حتما باید به آن دقت کنید این است گاز ال پی جی با گاز ال ان جی متفاوت است و به هیچ وجه نباید گاز ال پی جی را باز گاز ال ان جی که یک گاز طبیعی مایع شده است اشتباه بگیرید.
ال ان جی، همان گاز طبیعی مثل متان و اتان است که برای جا به جایی راحت تر آن ها را تبدیل به گاز مایع می کنند. از دیگر گازهای طبیعی می توان به سی ان جی اشاره کرد. برای اینکه این گاز، حجم کمتری را اشغال کند آن را فشرده می کنند.

گاز مایع را می توان هم در مصارف خانگی کوچک و هم در صنعت استفاده نمود. به همین دلیل، اغلب مردم به گاز ال پی جی، گاز مایع می گویند. این گازها قابل حمل در انواع سیلندرها اعم از سیلندرهای 50 کیلویی، 11 کیلویی یا همان خانگی، 5 کیلویی یا همان پیکنیکی بزرگ، 2 کیلویی یا پیکینیکی متوسط و همچنین 1 کیلویی یا پیکینیکی کوچک می باشد و در ایران به این صورت ها فروخته می شوند.
در گذشته زمانی که هنوز شهرها دارای لوله کشی گاز طبیعی نبودند مردم عمدتا از این گازهای سیلندری برای مصارف خانگی خود استفاده می کردند. که از جمله ی آن ها می توان به استفاده از آن ها در اجاق ها و تامین روشنایی در زمان قطعی برق اشاره نمود. البته بعد از اینکه شهرها دارای لوله کشی شبکه ی گاز طبیعی شدند استفاده از این گازها در بین مردم، کاهش یافت.
از دیگر موارد مصرف این گازها می توان به صنایع کوچک اشاره کرد. صنایعی که در آن فرد، هزینه ی نصب و یا فضای کافی برای نصب مخازن بزرگ گاز را ندارد. در چنین مواقعی افراد از سیلندرهای گاز مایع 50 کیلویی که قابل حمل و نقل هم می باشند استفاده می کنند. آن ها این سیلندرها در خارج از محوطه ی ساختمان، قرار می دهند و آن را به لوله کشی گاز ساختمان، وصل می نمایند.
مخازن گاز مایع صنعتی دارای چه ظرفیت هایی است؟
ظرفیت مخازن صنعتی استاندارد، بر اساس ظرفیت ﺁبی یعنی مقدار آبی که در آن جای می گیرد تقسیم بندی می شوند که از جمله ی آن ها می توان به مخزن های ۱۲۵ گالنی، ۲۵۰ گالنی، ۵۰۰ گالنی، ۱۰۰۰ گالنی، ۱۵۰۰ گالنی، ۲۰۰۰ گالنی، ۳۰۰۰ گالنی، ۶۵۶۵ گالنی، ۹۸۰۰ گالنی، ۱۲۰۰۰ گالنی، ۲۰۰۰۰ گالنی و ۳۰۰۰۰ گالن اشاره نمود.
تمام مخزن های صنعتی به غیر از مخزن های 125 و 250 گالنی، استوانه ای هستند. علاوه بر این، تمام این مخزن ها از یک بدنه ی مخزن و دو عدسی برای کلگی، تشکیل شده اند. از دیگر ویژگی های مخزن های صنعتی می توان به دریچه های آدم روی (MANHOLE) آن ها اشاره نمود. این دریچه ها از مخزن های 9800 گالنی به بالا تعبیه می شوند.
